27 Mayıs Pazartesi günü yayımlanan raporda, Türkiye’nin zorunlu temel Sosyal Güvenlik kurumlarının ve yaşlılık dayanışma fonunun açıklarını 15,3 milyar avro olarak değerlendirdi. Bu rapor, Sosyal Güvenlik ve bütçe yönetimi alanında önemli bir uyarı niteliğinde olup, mali sürdürülebilirlik konusundaki endişeleri gündeme getiriyor.
Sosyal Güvenlik Hesaplarında Kontrol Dışına Çıkmış Bir Seyir
Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası ve Maliye Bakanlığı’nın finansal verilerinin incelendiği raporda, Sosyal Güvenlik kuruluşlarının hesaplarının kontrol dışı bir seyir izlediği belirtiliyor. Rapora göre, zorunlu sigorta primleri ve diğer gelir kaynaklarındaki açıklar toplamda 15,3 milyar avroya ulaşmış durumda. Özellikle sağlık sigortası branşı, bu açıkların %90’ını oluşturuyor ve yaklaşık 13,8 milyar avroluk bir kayıp söz konusu. Bu durum, ülkenin sosyal güvenlik sisteminin maddi anlamda ciddi bir sorunla karşı karşıya olduğunu gösteriyor.
Sürekli Artan Sağlık Giderleri ve Gelecek Kaygısı
Raporda, sağlık sigortası kapsamındaki giderlerin sürekli artması nedeniyle uzun vadede finansal sürdürülebilirliğin tehlikeye girdiği vurgulanıyor. Bu durum, “Türkiye’de Sosyal Güvenlik’in finansmanının, güçlü adımlar atılmadığı takdirde, gelecekte risk altına girebileceğine” işaret ediyor. Mali uzmanlar, özellikle genel vergi yüklerinin hafifletilmesi ve sosyal yardım mekanizmalarının gözden geçirilmesi gerektiğini belirtiyor. Ayrıca, ücretlendirme ve katılım düzenlemeleriyle sigorta primlerinin arttırılması veya yeni gelir kaynaklarının devreye alınmasıyla devletin yaklaşık 3 milyar avroluk ilave gelir elde edebileceği öngörülüyor.
Kısa Vadeli Finansman Krizi ve Riskler
Raporda, Sosyal Güvenlik kurumlarının finansmanında yeni kaynaklar bulmak için kullanılan kredilerin 2024’te zirve yaptığı ve 2025 için limite yükseltildiği görülüyor. Bu artış, piyasaların kısa vadeli faiz oranlarında olası yükselişleri tetikleyerek, “yumruk gibi faiz maliyetlerini artırma potansiyeli taşıyor”. Bu durum, finansal kaynakların hızla tükenmesine ve kurumların ödeme kabiliyetinin risk altına girmesine neden olabilir. Uzmanlar, “Bu gelişmeler, sosyal güvenlik hizmetlerinin finansmanını ciddi biçimde tehlikeye atabilir,” uyarısında bulunuyor.
Emeklilik ve Çalışma Koşullarında Yeniden Düzenleme Çağrısı
Mali denetçiler, özellikle emeklilik sonrası çalışmaya devam edenlerin, emeklilik haklarıyla ilgili mevzuatın, ekonomik gerçeklerle uyumlu hale getirilmesini öneriyor. Buna göre, “çalışma ve emeklilik haklarının birlikte kullanılmasının” daha bağımlı ve adil hale getirilmesi gerekiyor. Hedef, mevcut düzenlemelerin sadeleştirilerek, “sistem parametreleriyle uyumlu hale getirilmesi” ile yaklaşık 500 milyar TL tutarında tasarruf sağlanması.
Sahtecilik ve Yurtdışı Emeklilik Kontrollerinin Güçlendirilmesi
Raporda, özellikle yurtdışında alınan emekli maaşlarında yaşanan dolandırıcılık ve usulsüzlüklerin önüne geçilmesi gerektiği vurgulanıyor. “Yurtdışına ödeme yapılan emeklilik maaşlarında oluşan usulsüzlük ve aldatmacalar, sıkı denetim ve takiplerle engellenebilir,” diyen uzmanlar, şu bilgileri veriyor: “Yurtdışına ödenen emeklilik maaşlarındaki sahtekârlıkların yıllık maliyetinin, örneğin Suriye ve Yemen gibi ülkelerde 40-80 milyon TL arasında olduğu tahmin ediliyor. Bu konuda kimlik doğrulama ve yüz tanıma sistemlerinin kullanılması ile denetimlerin artırılması gerekiyor.”
Raporda, biyometrik yüz tanıma teknolojisinin, mobil ve fiziksel kontrollerin güçlendirilmesiyle usulsüzlüklerin önüne geçilebileceği de öneriliyor. Bu sayede hem maliyetler düşürülebilir hem de emeklilik sisteminin dürüstlüğü sağlanabilir. Türkiye’de, devlet kaynaklarının ve kamu fonlarının korunması için bu tür teknolojik atılımların önemi vurgulanıyor.
Türkiye’nin ekonomik ve sosyal güvenlik sistemlerinin sürdürülebilirliği, artan giderler ve fonlarındaki açıklar nedeniyle büyük bir gündem oluşturuyor. Güçlü önlemler alınmadığı takdirde, bu finansal sorunların toplum ve ekonomi üzerinde olumsuz etkileri artabilir. Bu nedenle, hem mevzuatın sadeleştirilmesi hem de denetimlerin artırılması, kalıcı çözümler arasında yer alıyor.
